YOM HASHOAH. PAMIĘTAMY!
Yom Hashoah- Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu.
Zapraszam na wpis Karolina Panz. Tekst o tragedii i pamięci, którą ocalali bliscy ofiar chcieli przywrócić zaraz po powrocie w rodzinne strony. Niestety zostali pozbawieni nawet godnego upamiętnienia. Pomnik, który miał stanąć w 1945 powstał w 1990 roku. W 2021 dopisujemy kolejny rozdział w tej historii. Zapraszam
Dzisiaj przypada Yom Hashoah – dzień, w którym Żydzi na całym świecie wspominają ofiary Zagłady. Pomordowani żydowscy mieszkańcy Nowego Targu i Podhala, zostali po raz pierwszy upamiętnieni w 1945 r. przez bliskich, którzy ocaleli i powrócili do swojego miasta zaraz po wojnie. Pod zaproszeniem na uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej, które do komitetów żydowskich w Krakowie i Warszawie wystosował Zarząd Powiatowego Komitetu Żydowskiego w Nowym Targu, podpisał się niespełna 20-letni Ludwik Herz. W czasie Zagłady zginęli jego rodzice – Helena i Marcel, on sam przeszedł przez kilka obozów koncentracyjnych i był jednym z ocalonych przez Oskara Schindlera. Tablica miała być odsłonięta 2 września 1945 r. o godzinie 11 „na masowych grobach tutejszego cmentarza żydowskiego”. Zdanie z „prośbą o uczczenie tego dnia swoją obecnością” Ludwik Herz zakończył wykrzyknikiem. Fotografia tablicy zachowała się w nowotarskiej Księdze Pamięci, stąd wiadomo, że widniał na niej następujący napis:
„Na tym miejscu stanie pomnik wzniesiony ofiarnością społeczeństwa, celem uczczenia pamięci ofiar bestialsko zamordowanych i wywiezionych na stracenie Żydów. Pomnik ten, po wsze czasy, będzie dowodem hańby barbarzyńskich wyczynów hitlerowskich zbirów. W trzecią rocznicę masowego wymordowania Żydów z całego Podhala w Nowym Targu. 30 sierpnia 1945”.
W tle tablicy uchwycono ówczesny stan nowotarskiego cmentarza – bez macew i otaczającego go muru. W czasie wojny nagrobki usuwano przed egzekucjami, żeby zrobić miejsce dla masowych grobów. Te najcenniejsze wywożono do Rabki, gdzie w Szkole Dowódców Policji Bezpieczeństwa (Sipo) i Służby Bezpieczeństwa (SD) budowano z nich ogromne marmurowe schody z nazistowskim orłem. Wiele z nich posłużyło jako umocnienie rowu melioracyjnego na nowotarskim lotnisku.
Mur i dom przedpogrzebowy z rozkazu władz niemieckich rozebrano w 1944 r. Cegły zabrali mieszkańcy wsi Krauszów, w której tamtego roku doszło do pożaru. Wydarzenia z kolejnych miesięcy sprawią, że pomnik ten powstanie dopiero 45 lat później. Ludwik Herz będzie jedną z ofiar powojennej przemocy antyżydowskiej na Podhalu.
YOM HASHOAH. WE REMEMBER.
Today is Yom Hashoah – the day when Jews all over the world remember the victims of the Holocaust. The murdered Jewish inhabitants of the town of Nowy Targ and Podhale region were for the first time commemorated in 1945 by relatives who returned to their own town right after the II World War. The nearly 20-year-old Ludwik Herz signed the invitation to the ceremony of unveiling the commemorative plaque, which was applied to the Jewish committees in Krakow and Warsaw by the Board of the District Jewish Committee in Nowy Targ. His parents, Helena and Marcel, died during the Holocaust. Ludwik Herz went through several concentration camps and he was one of the survivors of Oskar Schindler. The plaque was to be unveiled on September 2, 1945 at 11 am „on the mass graves of the local Jewish cemetery”. Ludwik Herz ended the sentence with „a request to celebrate the day with his presence” with an exclamation point. The photograph of the plaque was preserved in the Memorial Book of Nowy Targ, hence it is known that it had the following inscription:
“A monument will be erected on this site, erected by the generosity of the society, to commemorate the victims of the brutally murdered and deported Jews. This monument will be a proof of the disgrace of the barbaric exploits of Nazi thugs for all time. On the third anniversary of the mass murder of Jews from all over Podhale region in the town of Nowy Targ on August 30, 1945 „.
In the background of the plaque, the condition of the Nowy Targ cemetery at that time is captured – without the matzevot and the surrounding wall. During the II World War, the tombstones were removed before executions to make way for mass graves. The most valuable ones were taken to the town of Rabka, where in the School of Commanders of the Security Police (Sipo) and
the Security Service (SD) they were used to build huge marble stairs with a Nazi eagle. Many of them were used to strengthen the drainage ditch at the airport in the town of Nowy Targ. On the order of the German authorities, the wall and the funeral home were pulled down in 1944. In the same year, the tombstones was taken by the Polish inhabitants of the village of Krauszów to rebuild houses after a fire.
The events of the following years meant that this monument will be erected only 45 years later. Ludwik Herz will be one of the victims of post-war anti-Jewish violence in Podhale region.
Translated by Leszek Slisz.
