Grybów
Upamiętnienie Żydów z Grybowa.
3 listopad 2019
W dniu 20 sierpnia 1942 roku rozegrała się największa tragedia w historii Ziemi Grybowskiej. Okupant niemiecki, w ramach Akcji Reinhardt, przystąpił do likwidacji grybowskiego getta, w którym zgromadzonych było około 2000 osób w tym Żydzi z Grybowa, przesiedleńcy z wielu okolicznych wsi, a także uzdrowisk jak Krynica-Zdrój i Muszyna.
360 osób rozstrzelano w pobliskiej wsi Białej Niżnej. Pozostałych popędzono pieszo do Nowego Sącza, a następnie koleją przetransportowano do obozu Zagłady w Bełżcu, gdzie zginęli w komorach gazowych.
3 listopada 2019 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika na cmentarzu żydowskim w Siołkowej/Grybów.
W tym podniosłym wydarzeniu udział wzięli mieszkańcy oraz goście: Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, Rabin Avi Baumol, Rabin Boaz Gadka, Ksiądz Prałat Ryszard Sorota, Potomkowie Rodzin, którzy przybyli z Polski, USA, Izraela, Czech, Prezes Gminy Wyznaniowej Tadeusz Jakubowicz, Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec dr Michael Gross, Przedstawicielka BRPO Dyrektor Barbara Imołczyk, Burmistrz Piotr Fyda, Wójt Jacek Migacz , Joanna Fikus SŻIH, Halaczek Forum Dialogu Elżbieta, Marcin Chorzewski AJC, Monika Magenheim Gmina Wyznaniowa Żydowska, Przedstawiciele władz samorządowych regionu, Eksperci Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy Aleksander Schwarz, Filip Szczepański, przedstawiciele zaprzyjaźnionych fundacji „Zapomniane” oraz „Pamięć Treblinki”. Bardzo ważny był udział szkół z pocztami sztandarowymi SP Siołkowa, SP 1 Grybów, LO Grybów oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy za co bardzo dziękujemy.
Efekty Projektu.
Po 77 latach na uroczystości przywołaliśmy 1774 ofiary z imienia i nazwiska. Wszystkich upamiętniliśmy na naszym pomniku. Ugościliśmy potomków oraz zorganizowaliśmy uroczyste spotkanie rodzin, pierwsze po wojnie. Uporządkowaliśmy cmentarz, odnaleźliśmy dwa masowe groby, które odpowiednio zabezpieczyliśmy i upamiętniliśmy pomordowanych pomnikiem „Macewą Pamięci”, wykonaliśmy ścieżkę prowadzącą przez cały cmentarz odpomnika ofiar Zagłady do masowych, grobów, wykonaliśmy i zainstalowaliśmy tablice edukacyjne. Dziękujemy wszystkim zaangażowanym w projekt. Projekt wsparło ponad 120 osób z kraju i ze świata. Wyrazy szczególnego uznania dla złotych darczyńców: Michała Rusieckiego, Howarda Ungera, Sida Blauera. Każdemu kto zaufał naszej fundacji z całego serca dziękujemy.
Jolanta Kruszniewska
– absolwentka polonistyki i judaistyki UJ, a obecnie doktorantka Wydziału Historycznego UJ. Wśród licznych zainteresowań badawczych (takich jak historia galicyjskich Żydów w XIX w., procesy asymilacji i akulturacji, wielojęzyczna prasa żydowska, hebrajskie inskrypcje nagrobne), zajmująca się też mikrohistorią rodzinnego regionu, ze szczególnym uwzględnieniem historii i kultury Żydów grybowskich.Z zamiłowaniem poświęca się też swoim pasjom: fotografii i kaligrafii.
Anna Boruch
– rodowita grybowianka z zamiłowania pasjonatka historii lokalnej. Prawnuczka przedwojennego opiekuna cmentarza. Od dzieciństwa związana z tym miejscem. W projekcie „Ludzie, nie liczby” widzi szansę na trwałe ocalenie pamięci o dawnych mieszkańcach Grybowa.
Kamil Kmak
– grybowski regionalista, twórca Społecznego Archiwum Grybowa SAGA (saga-grybow.com), od 2010 r. redaktor strony „Grybów” na portalu facebook, założyciel polsko-żydowskiej grupy łączącej grybowian. Współautor książki biograficznej „The Horse Adjutant” (wyd.Shooster Publishing, 2011) o ocalonym z Zagłady Leonie Schagrinie z Grybowa, inicjator lokalnych działań na rzecz pamięci o dawnych mieszkańcach Grybowa, w tym w 2013 porządkowania grybowskiego cmentarza żydowskiego, a od 2015 r., wraz z Sądeckim Sztetlem, corocznego upamiętnienia rocznicy masowego mordu grybowskich Żydów w Białej Niżnej. Absolwent AGH w Krakowie, łączy historyczne pasje i działania w Grybowie z pracą na managerskim stanowisku w krakowskim oddziale dużej amerykańskiej firmy. W przeszłości wolontariusz Festiwalu Kultury Żydowskiej i Stowarzyszenia Magurycz. W wyniku kilkuletnich poszukiwań i kwerend archiwalnych, z kilkunastu źródeł skompilował listę ponad 2500 imion i nazwisk grybowian-Żydów żyjących w miasteczku od XIX w. do 1942 r. Z tej liczby ok. 1700 to osoby, które okupant zgromadził w getcie grybowskim i zgładził głównie w roku 1942 w Bełżcu i Białej Niżnej, a których szczegółowe dane personalne znajdowały się w rejestrach mieszkańców z lat 1930-40.
fot. Jacek Taran
